De arts-fotograaf en ‘de voorwerpen van vroeger’
Arnoud H. Klokke: Langs de rivieren van Midden-Kalimantan. Cultureel erfgoed van de Ngaju en Ot Danum Dayak
Ned. Eng. 21 x 24 cm; 171 pp., 132 z/w foto’s; begrippenlijst; twee kaarten; bibliografie; Leiden 2012
ISBN 978-90-5450-012-4
In 1949 trok de pas afgestudeerde arts Klokke naar Zuidoost-Borneo, uitgezonden door de Nederlands Hervormde Kerk. Als arts kwam hij te werken in het hospitaal in Kuala Kapuas gelegen bij de samenvloeiing van de Barito en Kapuas. De oorlog tussen Nederland en het voor vrijheid strijdende Indonesië was nog in volle gang. Vóór hij vertrok bezocht hij de toenmalige Leidse conservator Indonesië Dr J. Keuning om zich voor te bereiden op cultuur en religie van de lokale Dayak bevolking. De conservator gaf hem wijselijk advies om een goede camera aan te schaffen, omdat er van dat gebied weinig goede foto’s bestonden.
Tussen 1950 en 1952 trok Klokke erop uit om framboesia, pokken en andere virulente ziektes aan te pakken. Tochten stroomopwaarts in een gebied zo groot als Nederland met een inwonertal van ongeveer 60.000, mondden vaak uit in ware expedities. Het eerste deel werd per motorboot afgelegd en waar de diepte dit niet meer toeliet, werd per prauw gevaren, om vaak te eindigen in voettochten naar de afgelegen dorpen.
Dankzij het goede advies van Keuning hebben we nu een uniek fotodocument, waarin de materiële cultuur van de Ot Danum en Ngaju Dayak, die rond het midden van de vorige eeuw nog aanwezig was, is vastgelegd. Voornamelijk dié foto’s zijn geselecteerd, die per dorp een beeld geven van het erfgoed. Knekelhuisjes en palen, versierd met antropomorfe motieven, staan nog fier overeind als teken van een levendige cultuur. De arts-fotograaf krijgt als dank voor zijn hulp soms ‘voorwerpen van vroeger’ aangeboden, die hij in dankbaarheid aanneemt, want het zijn objecten uit een verdwijnende cultuur. Hij legt niet alleen vast met zijn camera, maar noteert en maakt studie van het materieel erfgoed. 55 Objecten komen uiteindelijk in het Museum Volkenkunde in Leiden terecht, geheel met documentatie. Vier van deze objecten staan achter in het boek afgebeeld met, helaas, een uiterst summiere tekst. Voor beschrijving van de kleinere objecten moeten we onze toevlucht nemen tot andere publicaties.
Dit fotoboek is een welkome aanvulling op de bestaande literatuur. In een inleidend artikel wordt ingegaan op de traditionele godsdienst Kaharingan, die in het huidige Indonesië niet meer als een primitieve godsdienst staat geboekstaafd, maar met het hindoeïsme geïntegreerd is, waardoor de grootste hindoeïstische gemeenschap buiten Bali in Kalimantan woont!
Je vraagt je onwillekeurig af welke beelden er tegenwoordig nog overeind staan, welke vergaan zijn, of welke mogelijk bij verzamelaars thuis staan.
AW
