New York 11 november 2014: de Myron Kunin collectie.
Bij Sotheby’s werd vandaag om 15 uur deze befaamde collectie aangeboden in 164 loten, waarvan 157 Afrikaanse en 7 Oceanische kunstwerken. De verwachtingen waren hoog gespannen, en terecht, zo bleek. 124 kavels werden toegewezen voor een absoluut recordbedrag van 41.617.500 dollar! Niet minder dan 6 stukken rondden de kaap van het miljoen dollar, en de ster van de dag, een vrouwelijke Senoufo ‘deble’ figuur, werd het duurste Afrikaanse kunstwerk ooit met 12.037.000 dollar.
Myron Kunin kwam met zijn vader vanuit Wit-Rusland naar Amerika. Hij bouwde de familiezaak, een kapsalon, uit tot een wereldwijde keten met 10 000 kapsalons en beautycenters met meer dan 80 000 werknemers. Bij zijn dood in 2013 stond zijn zaak in de Fortune 1000 lijst. Als verzamelaar was hij bekend om de hardnekkigheid waarmee hij de stukken najaagde die hij per se wilde hebben. De prijs speelde geen rol. Zo verwierf hij wereldberoemde objecten bij zowat alle grote handelaars en uit privé collecties zoals Alan Stone, Barbier-Mueller en vele anderen. De topstukken werden in vrijwel alle grote tentoonstellingen getoond, en figureerden in ontelbare publicaties. We willen er toch graag een paar apart vermelden.
Lot 5, een Djennenke hermafrodiet figuur. Het is één van de 4 dergelijke figuren die wereldwijd gekend zijn. Soms ook Soninke genoemd dateren deze beelden uit de 15-de eeuw. Ze komen vermoedelijk uit Djenné-Djeno, de streek in Mali waar zich nu nog altijd de stad Djenné bevindt. Bij de invasie van de Songhay, die islamitisch waren, werden de beelden in veiligheid gebracht in de grotten van de Bandiagara klippen, waar ze in 1954 werden gevonden in het plaatsje Ireli. Daarom ook wordt de snijder de Meester van Ireli genoemd. De Dogon menen dat perfectie enkel kan voortkomen uit de samenvoeging van wat gescheiden is maar eigenlijk bijeen hoort. Vandaar het hermafrodiet karakter van deze beelden, waarin het mannelijke en het vrouwelijke principe zijn samengebracht. Op die manier vertegenwoordigen ze zowel de mannelijke als de vrouwelijke voorouders van het mensdom. Bij een schatting van 400-600 000 werd er 1.565.000 dollar neergeteld.
Lot 37, een Baule beeld. Dit soort beelden werden gebruikt door waarzeggers om de bosgeesten (asie usu) te lokken naar het dorp. Zij gebruikten dan de beelden om uit te rusten tijdens hun tocht. Daarom ook moest het beeld mooi en introspectief zijn, zittend en met gesloten ogen. Ze zijn ook altijd licht asymmetrisch, omdat alleen de goden en de geesten perfect kunnen zijn. Via hun bemiddeling werd dan informatie ingewonnen bij de voorouders. Dit was zeer belangrijk in verband met vruchtbaarheid en goede oogsten. Het beeld is vrouwelijk, omdat de vrouw de bron is van alle leven. Waarschijnlijk droeg het beeld vroeger een lendendoek, want het was mannen verboden naar de vrouwelijke seksuele organen te kijken. Schatting 300-500 000, toegewezen voor 845.000.
Lot 48, een Senoufo ‘deble’ vrouwelijke figuur. Dit beeld wordt algemeen beschouwd als een meesterwerk. Het werd in zowat alle grote musea getoond en in 100-den publicaties besproken. Het behoorde ooit tot de beroemde collecties van Werner Muensterberger, William Rubin en Armand Arman. In het Senoufo geloof vormen de goden een oerkoppel, de man Kolotyolo, en de vrouw Katyeleoo. Deze laatste zorgt voor de invulling van de noden van de gemeenschap. Langs een geheim genootschap, de poro, worden deze oergoden en de voorouders, die ervan afstammen, geëerd en gecontacteerd om het goede verloop van zowat alles te verzekeren. Dit beeld is dus de helft van wat het primordiaal koppel wordt genoemd. Schatting ‘on request’. Tijdens de bieding ontstond de nodige hilariteit. De veilingmeester begon op 4 zonder verdere specificatie, waarop op het internet prompt de prijzen de hoogte inschoten: 4100, 4200, enz… tot 4900, tot de veilingmeester opmerkte dat de 4 eigenlijk wel bedoeld was als 4 miljoen! Uiteindelijk strandde de koper op 12.037.000.
Lot 82, een Fang-Betsi hoofd. Dit stuk werd al afgebeeld in Carl Einstein’s ‘Negerplastiek’ in 1915. Het werd oorspronkelijk verkocht door Joseph Brummer, een Hongaarse immigrant die in 1906 in Parijs arriveerde en er een kunsthandel opstartte. Het werd in 1914 al getoond op de allereerste tentoonstelling van Afrikaanse kunst in Washington. Bij een schatting van 600-900 000 moest het uiteindelijk 3.637.000 dollar kosten.
Lot 95, een Yombe materniteit. Moeder en kind beelden, phemba genaamd, werden gebruikt in de vrouwencultus. Er zijn 2 types: een moeder in zit met gekruiste benen en een dood kind, en een knielende moeder met een levend kind. Ze vertoont alle kenmerken van haar status: de tatoeages, het haar in mijtervorm, gevijlde tanden, een gevlochten koord boven de borsten en armbanden. Deze beelden hoorden toe aan waarzeggers, en werden gebruikt in vruchtbaarheidsrites. Het beeld was ooit in het bezit van Philippe Guimiot en Robert Rubin. Schatting 1.5-2.000.000 en afgehamerd op 3.525.000.
Lot 119, een Ngbaka beeld. Dit volk leeft in de Ubangi regio, een uitgestrekt gebied dat zich uitspreid over Kongo, de Centraal Afrikaanse Republiek en Soedan. De mannelijke beelden stellen Seto voor, de oer-voorouder van de stam. De vrouwelijke zijn een afbeelding van Nabo, zijn zuster en echtgenote. Seto stal de levende wezens van Gbaso, de Grote Geest. Daarom danken de Ngbaka hun bestaan aan Seto, die als een reus in de bossen leeft. Omdat het te gevaarlijk is om hem te bezoeken, werden er beelden van hem en van zijn vrouw gemaakt en in een schrijn geplaatst. Er werd geofferd bij ziekte, steriliteit en onsuccesvolle jacht. Bij een schatting van 1.2-1.800.000 werd het toegewezen voor 4.085.000.
Lot 141, een Songue krachtfiguur met een januskop. Dit beeld komt uit de beroemde collectie van Allen Stone. Ze worden ‘mankisi’ (meervoud ‘nkisi’) genoemd. Er waren kleine exemplaren voor persoonlijk gebruik, en grote voor gebruik door de dorpsgemeenschap. Om efficiënt te zijn moest het beeld worden ‘opgeladen’. Hierbij werden in holtes en in horens plantaardige, dierlijke en minerale bestanddelen gestopt. Dit kon van alles zijn: pluimen, tanden, klauwen, stukjes slangenhuid, een beetje aarde afkomstig van de afdruk van een olifantenpoot, stukjes hout van een boom waar de bliksem was ingeslagen… Ook werden er nagels en stukken ijzer in het beeld gekopt als verwijzing naar de (machtige) smid en de bliksem. De beelden waren zo krachtig dat niemand ze mocht aanraken. Ze werden verplaatst en rondgedragen met stokken, die onder de armen van het beeld werden doorgeschoven. Via de beelden werden de geesten van de voorouders gecontacteerd, en ertoe gebracht hun bovennatuurlijke krachten in het voordeel van de gemeenschap aan te wenden. Dit is het enige gekende Songue beeld met een januskop, met aan de ene zijde een gewoon gelaat en aan de andere een met een kifwebe masker op. De exacte betekenis is niet bekend. Men denkt dat het verwijst naar de kracht om zich te transformeren, naar de eigenschap om zowel in het verleden als in de toekomst te kijken, en naar de alwetendheid van de geest. Schatting 1.0-1.500.000, toegewezen voor 2.573.000 dollar.
Deze gedenkwaardige veiling eindigde rond 20 uur. Een verkoop om niet snel te vergeten!
Martin Lagrain
