Collectie Alexis Bonew bij Sotheby’s Parijs
Alexis Bonew uit Brussel was de zoon van een Russische immigrant. Met zijn vader, die historicus van de oudheid was, kwam hij al op jonge leeftijd in de Brusselse musea. Hij is dan vooral geïnteresseerd in de kunst van het oude Egypte. Een nkisi nkonde in de Koninklijke Musea voor Kunst en Geschiedenis betekende de start van zijn liefde voor de kunst uit Kongo. Tussen 1960 en 1980 wordt hij de raadgever van graaf Jean Jacques de Launoit. Zijn opdracht is om advies te geven bij de aankoop van etnografische stukken voor de verzameling van de graaf. Door zijn toedoen komt o.a. de wereldberoemde caryatidestoel van de ‘Meester van Buli’ in die collectie terecht. In diezelfde periode begint hij ook zijn eigen verzameling samen te stellen, uitsluitend met Kongo stukken. Een deel ervan is afkomstig van Jos Walscharts en werd tentoongesteld in de Tentoonstelling van Kongo-Kunst in Antwerpen in 1937-1938. Een ander deel bestaat uit – vooral- ivoren voorwerpen van de Lega, verworven uit de collectie van Raymond en Tom Hombert. Ook het zwarte muminia masker komt uit die collectie. Raymond was administrateur in de Kivustreek tussen 1924 en 1934. Vanaf 1922 werd het bwami genootschap door de overheid verboden. Hombert, die ook de inlandse taal sprak, stelde zich eerder begrijpend en terughoudend op, en kon op die manier een groot aantal Lega voorwerpen verwerven. De bekende Antwerpse handelaar Henri Pareyn ‘ontdekte’ als eerste het grote meesterschap waarmee de ivoortjes waren gemaakt. Hij gaf ze hun initiële bekendheid. Van de 34 aangeboden stukken werden er uiteindelijk 32 verkocht voor iets meer dan 6 100 000 euro!
Lot 7, een muminia Lega masker. Dit is het enige gekende masker van dit type wereldwijd dat verworven is nog voor de bwami sociëteit werd verboden. De zeldzame andere exemplaren zijn alle in de jaren ’50 verzameld. In tegenstelling tot de kleinere Lega maskertjes, zijn deze grotere exemplaren gemeenschapsbezit. Ze werden ook niet opgehangen op een houten rek, maar op het voorhoofd, bovenop de schedel of op de slapen gedragen. De drager moest een geïnitieerde zijn met rechtstreekse patrilineaire afstamming van de stichters van de stam. Zijn diepe zwarte kleur krijgt het door jarenlange behandeling met olie. De drager van het masker danst niet, maar voert verschillende types bewegingen uit. Hij wandelt, draait rond zijn as, beeft, gaat languit liggen, beeldt het verzamelen van honig uit… Het masker behoedt de persoon voor de zuiverheid van de bwami regels en tegen het doorbreken van taboes. Zeer uitzonderlijk werd het tussen de kleine ivoren maskertjes gehangen op de rekken. Het stelt dan Katima voor, die het bwami genootschap ontdekte en structureerde. Het stelt dus geen god of voorvader voor, maar staat voor de waarden, statuten, rechten en privileges van het genootschap. Schatting 200 – 300 000, toegewezen voor 3 100 000 euro! (foto 1)
Lot 22, een nkonde spijkerbeeld van de Kongo. Het is een van de weinige beelden van dit type dat nog enige polychromie vertoont. Volgens Raoul Lehuard verwijst de uitgestoken tong naar de god Venda, ‘die de zon en de maan likt’. Het witte kaolin staat voor de beenderen van de overleden voorouders, de rode klei verwijst naar de onzichtbare en onverwoestbare geest van de voorouders en van het individu, het zwart en het grijs zijn de kleuren van het leven. De laatste worden gemaakt uit de as van de keuken gemengd met palmolie. Schatting 600 – 800 000, afgehamerd op 1 300 000. (foto 2)
In deel 2 volgen 71 kavels uit diverse inbreng. Hiervan werden er 57 toegewezen voor een totale som van ongeveer 5 500 000 euro.
Lot 38, een rapa uit de Paaseilanden. Deze sculpturen werden gebruikt tijdens publieke feesten aan de voet van de reuzenbeelden. Het zijn gestileerde antropomorfe figuren. De bovenkant stelt een hoofd voor met neus, oren en oorbellen. Het brede ondereinde zijn de buik en de dijen, en het aanhangsel stelt een penis voor. De rapa’s werden door krijgers gebruikt bij oorlogsdansen in aanwezigheid van de koning. Ze komen ook tussen bij ceremonies ter bescherming van de oogst van zoete aardappelen. Bij een schatting van 300 – 400 000 werd uiteindelijk 1 600 000 euro neergeteld. (foto 3)
Lot 39, een pectoraal, eveneens uit de Paaseilanden. Deze grote (tot 91 cm) sierraden, versierd met 2 hoofden, werden op de borst gedragen door mannen en vrouwen uit de aristocratie. De betekenis is niet duidelijk. Ze zouden verwijzen naar de maan en het voortschrijden van de tijd (de maanden). Deze stukken zijn extreem zeldzaam. Geschat op 200 – 300 000 viel de hamer pas op 750 000 euro. (foto 4)
Hoewel deze veiling niet kon tippen aan die van New York vorige maand met zijn 41 000 000 dollar opbrengst, is ze met een totaal van 11 500 000 euro toch zeker succesvol geweest.
Martin Lagrain
